Σε κάποια άκρη του ναού των Αγίων Αποστόλων Τσαγκαράδας βρισκόταν για πολλά χρόνια ξεχασμένο ένα αμφιπρόσωπο λάβαρο σε ύφασμα, διαστάσεων 97 Χ 87 εκ., το οποίο εικονίζει στη μία όψη τη Γέννηση και στην άλλη τη Βάπτιση του Χριστού. Δύο προσκυνητές των Αγίων Τόπων, πιθανόν αδέλφια, ο Ιωάννης και ο Δημήτριος, παρήγγειλαν στον άγνωστο καλλιτέχνη να ζωγραφίσει τις δύο παραστάσεις για να αφιερώσουν στη συνέχεια το έργο-άγνωστο σε ποιό ναό- ως ευλαβή δέηση για τη σωτηρία των ψυχών τους, σύμφωνα με την αφιερωματική επιγραφή που σώζεται αποσπασματικά στο κατώτερο τμήμα της Βάπτισης. Με τις εορτές της Γέννησης, στις 25 Δεκεμβρίου και της Βάπτισης, στις 6 Ιανουαρίου, ξεκινά και τελειώνει αντίστοιχα το χαρμόσυνο χρονικό διάστημα του Αγίου Δωδεκαημέρου, κατά τη διάρκεια του οποίου το λάβαρο πιθανόν είχε τη χρήση λιτανευτικής εικόνας, ιδίως κατά την πομπή για τον Αγιασμό των υδάτων της εορτής των Θεοφανείων.
Στο κεντρικό τμήμα της παράστασης της Γέννησης εικονίζονται εντός σπηλαίου γονατιστοί με τα χέρια σταυρωμένα στο στήθος, γύρω από τη φάτνη με το σπαργανωμένο βρέφος, η Θεοτόκος, ο Ιωσήφ και ο άγγελος-προσωποποίηση του αστέρα, που συνεικονίζεται και κυριαρχεί στο ερυθρό βάθος του σπηλαίου. Συμπληρωματικά των κεντρικών προσώπων διακρίνονται οι κεφαλές του όνου και του βοδιού και δύο ποιμένες πλαγίως της Θεοτόκου και του Ιωσήφ. Το ανώτερο τμήμα της σύνθεσης καταλαμβάνει χορός αγγέλων που κρατά ταινία με τμήμα του αγγελικού ύμνου «Δόξα ἐν ὑψίστοις Θεῷ», ενώ τρεις ακτίνες του αστέρα κατέρχονται προς το σπήλαιο.Γύρω από το σπήλαιο, σε βαθμιδωτά επίπεδα, δεξιά και αριστερά, τοποθετούνται τα δευτερεύοντα επεισόδια της γέννησης: άγγελος που μεταφέρει το χαρμόσυνο νέο στους ποιμένες, οι τρεις μάγοι έφιπποι, η συνομιλία του Ιωσήφ με έναν βοσκό, η φυγή στην Αίγυπτο και τέλος η Βρεφοκτονία που απλώνεται στην κατώτερη ζώνη της εικόνας. Η παράσταση της Γέννησης ανήκει στον ανεπτυγμένο εικονογραφικό τύπο που επικρατεί από τον 14ο αι. κ.ε. στα παλαιολόγεια μνημεία, ο οποίος συνδυάζει τα βασικά εικονογραφικά θέματα (Θεοτόκος, βρέφος, φάτνη, σπήλαιο, ζώα) με τα συμπληρωματικά επεισόδια της Γέννησης και υιοθετείται μετέπειτα από την κρητική τέχνη του 15ου και 16ου αι. Συγκεκριμένα εικονογραφικά στοιχεία, όπως οι γονατιστές μορφές της Θεοτόκου και του Ιωσήφ, το πλήθος των αγγέλων με τα σχηματοποιημένα νέφη, η επιλογή της εικόνισης της Βρεφοκτονίας και ο Αιθίοπας μάγος χαρακτηρίζουν τη μεταβυζαντινή τέχνη από τον 16ο αι. κ.ε. και μαρτυρούν, αρκετά εξ’αυτών, επιρροές δυτικής προέλευσης. Ο ζωγράφος επιλέγει ωστόσο να ιστορήσει τη βυζαντινή σκηνή του λουτρού του νεογέννητου Χριστού, σε αντίθεση με την πρακτική απάλειψης του επεισοδίου κατά τον 18ο και 19ο αι.
Η σύνθεση της Βάπτισης, λιτή και ολιγοπρόσωπη, περιορίζεται στα πρόσωπα του Χριστού εντός του ποταμού Ιορδάνη, του Ιωάννη του Προδρόμου που τοποθετεί το δεξί χέρι του επί της κεφαλής του Κυρίου και ταυτόχρονα αναβλέπει προς τον ουρανό, από όπου κατέρχεται «εν είδει περιστεράς» το Άγιο Πνεύμα εντός κυκλικής δόξας. Στο ανώτερο τμήμα της παράστασης εικονίζεται ο Θεός Πατέρας να ευλογεί εντός ζώνης νεφών, ενώ από το στόμα Του εξέρχονται τρεις ακτίνες που απολήγουν στην κυκλική δόξα του Αγίου Πνεύματος. Στην άλλη όχθη του Ιορδάνη παρατίθενται ο ένας πίσω από τον άλλον τρεις σεβίζοντες άγγελοι με λεντία (πετσέτες) στα χέρια κι ένας τέταρτος κατά τομή να κοιτάζει προς τον ουρανό. Η παράσταση συμπυκνώνει τα βασικά εικονογραφικά στοιχεία της σκηνής, όπως υιοθετήθηκαν από τη μεταβυζαντινή τέχνη και παραδίδονται από την «Ερμηνεία της ζωγραφικής τέχνης» του Διονυσίου εκ Φουρνά τον 18ο αι.
Η εικονογραφία των παραστάσεων σε συνδυασμό με τον απλό και συνοπτικό σχεδιασμό των μορφών και τα ζωηρά χρώματα παραπέμπουν σε λαϊκότροπο ζωγράφο, το έργο του οποίου μπορεί να τοποθετηθεί χρονικά στο β΄μισό του 19ου αι.
Το λάβαρο μετά την εύρεσή του μεταφέρθηκε στο Τμήμα Συντήρησης Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης της Εφορείας Αρχαιοτήτων Μαγνησίας, όπου συντηρήθηκε στο Εργαστήριο εικόνων και ξυλόγλυπτων έργων του Τμήματος σε συνεργασία με εξειδικευμένο προσωπικό στη συντήρηση υφασμάτων της Υπηρεσίας Νεοτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Θεσσαλίας και Κεντρικής Στερεάς Ελλάδας.
Η συντήρηση Πρόκειται για έργο ζωγραφικής με την τεχνική της αυγοτέμπερας πάνω σε λινό ύφασμα, με στόκο ως ενδιάμεσο στρώμα. Για τη χρήση του ως λάβαρο Λιτανείας προστέθηκε περιμετρικά του έργου διπλό βαμβακερό ύφασμα και στο εσωτερικό του τοποθετήθηκαν τμήματα ξύλου που βοηθούσαν στη σταθερότητα του υφάσματος κατά την ανάρτηση. Το αντικείμενο παρελήφθη σε κακή κατάσταση διατήρησης λόγω των ακατάλληλων συνθηκών φύλαξης και αποθήκευσης, καθώς επί δεκαετίες ήταν καρφωμένο σε τοίχο του γυναικωνίτη του Ι.Ν Αγίων Αποστόλων, εκτεθειμένο σε ασταθείς κλιματολογικές συνθήκες.
Η πάροδος του χρόνου και οι συνθήκες αποθήκευσης/φύλαξης σε συνδυασμό με τη σύνθετη φύση του έργου, καθώς αποτελείται από ανόργανα στοιχεία (ζωγραφικό στρώμα και στρώμα προετοιμασίας) και οργανικά (ύφασμα), προκάλεσαν φθορές όπως: απολεπίσεις της ζωγραφικής επιφάνειας και της προετοιμασίας της, έντονα κάθετα διαμπερή σκισίματα κατά μήκος και πλάτος του έργου, επικαθήσεις σκόνης και κεριών, σταξίματα χρωμάτων και οξείδωση του βερνικιού του. Τέλος, έντονη προσβολή εντόμων σημειώθηκε στο περιμετρικό ύφασμα και το ξύλο, τα οποία διαβρώθηκαν τόσο μηχανικά όσο και αισθητικά.
Αφού εξετάστηκε και εκτιμήθηκε η κατάσταση διατήρησης του αντικειμένου, ξεκίνησε η συντήρηση του, με φωτογραφική τεκμηρίωση όλων των σταδίων ως ακολούθως:
Μερική αφαίρεση διαβρωμένου βερνικιού και ολική αφαίρεση επιζωγραφίσεων με οργανικούς διαλύτες (ακετόνη, οινόπνευμα, white spirit και συνδυασμό αυτών).
Μηχανικός καθαρισμός των δυσδιάλυτων επικαθήσεων, π.χ. κεριών.
Στερέωση του χρωματικού στρώματος και του στρώματος προετοιμασίας (π.χ. πολυβινιλικές ρητίνες). Ακολούθησε ταυτόχρονα και πρεσσάρισμα του έργου με στόχο την επιπεδοποίησή του.
Ενίσχυση της μηχανικής αντοχής του έργου με τοποθέτηση υαλοϋφάσματος και κερί Lascaux στις περιοχές των απωλειών και των σκισιμάτων, το οποίο τοποθετήθηκε με τη χρήση θερμαινόμενης σπάτουλας.
Εφαρμογή βερνικιού προστασίας της επιφάνειας και αισθητική αποκατάσταση των φθαρμένων σημείων με χρωστικές και πολυβινιλική ρητίνη γαλάκτωμα ως συνδετικό μέσο.
Αποφασίστηκε να διατηρηθεί χρήση του αντικειμένου ως λάβαρο. Η υφασμάτινη περιμετρική προσθήκη που δεν αποτελούσε τμήμα της αρχικής λειτουργίας του, αλλά ήταν μεταγενέστερη παρέμβαση, είχε διαβρωθεί σε βαθμό που κατέστη αδύνατη η διατήρησή της και η επανατοποθέτησή της στο αντικείμενο. Έτσι, αντικαταστάθηκε από νέο ύφασμα υλικού ύφανσης και χρώματος εξαιρετικά παρόμοιου με το αρχικό. Εσωτερικά χρησιμοποιήθηκε βαμβακερό κάμποτο και εξωτερικά βαμμένος λεπτός χασές, τα οποία ράφτηκαν στο αντικείμενο με πολυεστερική κλωστή.
Το τελευταίο θέμα που προβλημάτισε ήταν ο τρόπος έκθεσης και ανάρτησής του, ώστε να επιτευχθεί η καλύτερη δυνατή διατήρησή του στο πέρασμα του χρόνου. Λαμβάνοντας υπόψη την ιδιαίτερη φύση του έργου και την ευπάθεια του αποφασίστηκε να τοποθετηθεί σε ειδικό ξύλινο πλαίσιο.
Το λάβαρο σήμερα εκτίθεται σε περίοπτη θέση εντός του ναού των Παμμεγίστων Ταξιαρχών Τσαγκαράδας.
Βιβλιογραφία:
1.Διονυσίου εκ Φουρνά, Ερμηνεία της ζωγραφικής τέχνης, εκδ. Α. Παπαδόπουλου-Κεραμέως.
2.Κ. Καλοκύρη, Η Γέννησις του Χριστού εις την βυζαντινήν τέχνην της Ελλάδος, Αθήνα 1965.
3.Κ.Καλοκύρη, Το άστρον της Βηθλεέμ εις την βυζαντινήν τέχνην, Θεσσαλονίκη 1969.
4.Κ.Καλοκύρη, «Η απάλειψις της σκηνής του λουτρού του θείου βρέφους εκ τοιχογραφιών του Αγίου Όρους», Άθως. Θέματα αρχαιολογίας και τέχνης, Αθήνα 1963, 2-44.
5.Ν.Χατζηδάκη, «Εικόνα της Προσκύνησης των Μάγων. Έργο έλληνα ζωγράφου της πρώιμης αναγέννησης», Ευφρόσυνον. Αφιέρωμα στον Μανόλη Χατζηδάκη, 2, Αθήνα 1992, 713-740.
6. G.Millet, Recherchessurl‘iconographiedel‘EvangileauxXIVe, XVeetXVIesièclesd‘aprèslesmonumentsdeMistra, delaMacédoineetdumontAthos, Paris 1960, 93-169 (Γέννηση) και 170-215 (Βάπτιση).
7. J.Lafontaine-Dosogne, «The Cycle of the Infancy of Christ», Underwood P. Α., επιμ., The Kariye Djami, τόμ. 4, Studies in the Art of the Kariye Djami and Its Intellectual Background, Princeton, New Jersey 1975, 195-241.
Η λέξη άβακας προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη άβαξ, η οποία σημαίνει πινακίδα ή σανίδα χωρίς βάση (Ἄ-βαξ). Σημαίνει, επίσης, «πίνακα υπολογισμών» ή «πίνακα με άμμο ή σκόνη». Πρόκειται για ορθογώνιες σανίδες, σκεπασμένες με άμμο ή άλλη ουσία, που χρησιμοποιoύσαν στην αρχαιότητα οι μαθητές για να γράφουν, να ζωγραφίζουν γεωμετρικά σχήματα σχετικά με γνωστά παιχνίδια ή να κάνουν μαθηματικούς υπολογισμούς. Αποτελεί αβάσιμη υπόθεση ότι η αρχαία ελληνική λέξη Άβαξ προήλθε από την σημιτική ρίζα ābāq, την εβραϊκή λέξη για τη σκόνη. Στην αρχιτεκτονική “άβαξ” σημαίνει τετράγωνη πλάκα, στην οποία ακουμπά το επιστύλιο του κιονοκράνου, ενώ στην τυπογραφία σημαίνει πλάκα. Η λέξη “άβαξ” χρησιμοποιείται ως στρατιωτικός όρος, που σημαίνει τμήμα διόπτρας πυροβόλου όπλου και ως ναυπηγικός όρος, που σημαίνει την κάθετη πρύμνη της λέμβου. Τέλος, αβακίσκος, το υποκοριστικό της λέξης άβακας, είναι το πετραδάκι ή η ψήφος από γυαλί ή πολύτιμο υλικό, που χρησιμοποιείται στην κατασκευή των ψηφιδωτών.
Σύμφωνα με τη μυθολογία εφευρέτης του άβακα είναι ο ήρωας Παλαμήδης. Οι άβακες ήταν γνωστοί στους Έλληνες ήδη από την Προϊστορική εποχή. Από τον Ηρόδοτο πληροφορούμαστε ότι κατά την αρχαιότητα χρησιμοποιούσαν άβακες εκτός από τους Έλληνες, οι Αιγύπτιοι και οι Ρωμαίοι. Επίσης, σύμφωνα με τον Δημοσθένη, τον Πολύβιο και τον Διογένη τον Λαέρτιο αρχικά χρησιμοποιούσαν μικρές πέτρες για πολύπλοκους υπολογισμούς. Παρόμοιες αναφορές στην αρχαιότητα υπάρχουν στον Αισχύλο, στον Αριστοφάνη και στον Αριστοτέλη. Άβακες χρησιμοποιούσαν και οι Βαβυλώνιοι ως μέσο για την πραγματοποίηση μαθηματικών υπολογισμών.
Στην αρχαιότητα χρησιμοποιούνται και μαρμάρινοι άβακες αντί για σανίδες. Κατά το Μεσαίωνα “αβακιστές” ονομάζονταν οι μαθηματικοί της Ευρώπης, της Ασίας και κυρίως οι Ινδοί. Τον περασμένο αιώνα αβάκια χαρακτηρίζονταν οι πλάκες από μαύρο σχιστόλιθο ή πεπιεσμένο χαρτί, που τοποθετούνταν μέσα σε ξύλινο πλαίσιο, πάνω στις οποίες οι μαθητές του δημοτικού σχολείου έγραφαν με κοντύλι. Σήμερα, “άβακας” ονομάζεται το αριθμητήριο, σχολικό όργανο που αποτελείται από σειρές χανδρών και προορίζεται για καταμέτρηση αντικειμένων και εκτέλεση απλών αριθμητικών πράξεων από τους μαθητές. Υπάρχουν, ακόμη, ο κινέζικος, ο ιαπωνικός, ο ρωσικός άβακας, καθώς και ο άβακας, που χρησιμοποιείται από άτομα με απώλεια όρασης.
Εικ. 1: Σχέδιο της Ακρόπολης (S.C. Bakhuizen), όπου σημειώνονται τα ακριβή σημεία εύρεσης των δύο αβάκων της Γορίτσας.
Από το λόφο της Γορίτσας προέρχονται δύο άβακες, οι οποίοι βρέθηκαν το 1972 στην ακρόπολη της αρχαίας πόλης (για την ακριβή θέση εύρεσής τους βλ. Εικ. 1) κατά τη διάρκεια ερευνών μιας ομάδας Ολλανδών ερευνητών με επικεφαλής τον ιστορικό-ερευνητή S.C. Bakhuizen. Πιθανότατα ήρθαν στο φως μετά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο, όταν κατασκευάστηκε ο ασφαλτόστρωτος δρόμος, που οδηγεί από τους πρόποδες στην κορυφή του λόφου. Μεταφέρθηκαν στο «Αθανασάκειο» Αρχαιολογικό Μουσείο Βόλου, όπου φυλάσσονται μέχρι σήμερα.
Εικ. 2.: Ο Άβακας α (αρ. κατ. ΒΕ 54115).
Ο πρώτος άβακας α (αρ.κατ. ΒΕ 54115-Εικ. 2) είναι κατασκευασμένος από λευκό μάρμαρο και διατηρείται ακέραιος. Στην ανώτερη επιφάνειά του υπάρχουν έντεκα παράλληλες εγχάρακτες γραμμές με δέκα κενά διαστήματα μεταξύ τους (Εικ. 3), ενώ στην 3η, 6η και 9η γραμμή εγχάρακτα μικρά «x». Ακολουθεί ένα μεγάλο κενό διάστημα και στη συνέχεια πέντε μικρότερες γραμμές. Στην τελευταία εφάπτονται οι άκρες ενός ημικυκλίου. Ακολουθεί μια κυκλική αβαθής κοιλότητα. Στα άκρα της πάνω επιφάνειας υπάρχει λοξό περιτένειο με τέσσερα μικρά κενά διαστήματα κοντά στις γωνίες.
Εικ. 3.: O Άβακας α (αρ. κατ. ΒΕ 54115). Λεπτομέρεια της άνω επιφάνειας, όπου διακρίνεται η ομάδα των 11 παράλληλων γραμμών.
Ο δεύτερος άβακας β (αρ.κατ. BE 54116-Εικ. 4) είναι κι αυτός κατασκευασμένος από λευκό μάρμαρο και είναι καλά διατηρημένος.
Εικ. 4.: Ο Άβακας β (αρ. κατ. BE 54116).
Στην ανώτερη επιφάνειά του (Εικ. 5) υπάρχει ακριβώς ο ίδιος εγχάρακτος διάκοσμος, καθώς και κυκλική αβαθής κοιλότητα ακριβώς στην ίδια θέση με αυτή του προηγούμενου άβακα (Εικ. 6).
Εικ. 5.: Ο Άβακας β (αρ. κατ. BE 54116). Λεπτομέρεια, όπου διακρίνονται πέντε παράλληλες γραμμές και ένα ημικύκλιο.Εικ. 6.: Ο Άβακας β (αρ. κατ. BE 54116). Λεπτομέρεια, όπου φαίνεται η αβαθής κοιλότητα στο ένα άκρο του.
Στην πάνω επιφάνεια υπάρχει, επίσης, λοξό περιτένειο, αλλά με οκτώ μικρά κενά διαστήματα στις άκρες των πλευρών. Oι άβακες του λόφου της Γορίτσας (Εικ. 7) μπορούν να συγκριθούν με άλλους άβακες από τον υπόλοιπο ελλαδικό χώρο, όπως με τον «άβακα της Σαλαμίνας» (Εικ. 8), τον άβακα του Θυρρείου, τον άβακα του Λαυρίου κ.α.
Εικ. 7.: Σχέδιο των δύο αβάκων (α και β) της Γορίτσας.
Εικ. 8. : Σχέδιο του Άβακα της Σαλαμίνας.
Γενικότερα, ο άβακας αποτελεί την πρώτη προσπάθεια του ανθρώπου για επινόηση ενός εργαλείου υπολογισμού και επέκτασης της ανθρώπινης μνήμης.. Τα τελευταία χρόνια οι μελετητές συμφωνούν ότι η λειτουργία των αβάκων γινόταν με τη χρήση βοτσάλων ή πεσσών. Όπως φαίνεται και στην περίπτωση των αβάκων της Γορίτσας, οι αβαθείς κοιλότητες, που υπάρχουν στην ανώτερη επιφάνειά τους, πιθανότατα εξυπηρετούσαν τη συγκέντρωση πεσσών. Οι άβακες στο παρελθόν έχουν απασχολήσει την έρευνα σχετικά με το θέμα της χρήσης τους, καθώς μέχρι και σήμερα δεν είναι σαφής η απάντηση στο ερώτημα, εάν χρησιμοποιούνταν για την εκτέλεση απλών ή πολύπλοκων μαθηματικών υπολογισμών ή αποτελούσαν επιτραπέζια παιχνίδια, που αποσκοπούσαν στην ψυχαγωγία. Οι πιο πρόσφατες έρευνες κλίνουν περισσότερο προς την ερμηνεία τους ως επιτραπέζια παιχνίδια.
O σκοπός δημιουργίας των αβάκων της Γορίτσας παραμένει αβέβαιος, σε αντίθεση με τη χρονολόγησή τους, που τοποθετείται στα τέλη του 4ου και στις αρχές του 3ουαι. π.Χ., καθώς είναι δυνατόν να ενταχθούν στο ασφαλές χρονολογικό πλαίσιο της ίδρυσης των οχυρωματικών τειχών της ακρόπολης (316-297 π.Χ.). Η ανακάλυψη των αξιόλογων αυτών αρχαιολογικών ευρημάτων βοηθά στη διαμόρφωση μιας πληρέστερης εικόνας για τους άβακες, αφού μπορούν να συμπληρώσουν την ευρύτερη ομάδα αβάκων από άλλα μέρη της Ελλάδας και αποτελεί έναυσμα για περαιτέρω έρευνα με σκοπό την αποσαφήνιση της χρήσης και της λειτουργίας τους.
Abstract
The Avakes of Goritsa hill
The word abacus comes from the ancient Greek word avax, which means tablet or plank, which has no basis (Ἄ-vax); It also means «table of calculations» or «table with sand or dust». These are rectangular boards, covered with sand, used in ancient times by students to write, paint geometric shapes or make mathematical calculations. Later they were replaced by the marble «abacus». Two such abacuses were found in 1972 by a team of Dutch researchers in the citadel of Goritsa. Today they are located in the courtyard of the Archaeological Museum of Volos. On their upper surface there are parallel engraved lines, small ‘x’s, a semicircle, and a circular cavity. The abacuses are of great archaeological interest and have occupied the research, as the question of their use is still unclear, that is, whether they were used to perform mathematical calculations or were board games. Today’s researchers are leaning towards the second hypothesis.
ΕΙΔΩΛΙΟ ΑΠΟ ΤΗ ΜΑΓΟΥΛΑ ΚΑΡΑΜΟΥΡΛΑΡ ΣΤΕΦΑΝΟΒΙΚΕΙΟΥ(Αρχαιολογικό Μουσείο Βόλου, M 132)
Το νέο λογότυπο της ΕΦΑ Μαγνησίας
Από το καλοκαίρι του 2020, το λογότυπο της Εφορείας Αρχαιοτήτων Μαγνησίας, το γραφιστικό σχέδιο – σύμβολο δηλαδή που επιλέχθηκε από την Υπηρεσία μας για να την εκπροσωπεί σε κάθε έντυπη και ηλεκτρονική χρήση, είναι ένα ευρέως γνωστό νεολιθικό ειδώλιο από τη θέση Μαγούλα Καραμουρλάρ, που βρίσκεται ανατολικά του Στεφανοβικείου.
Βρέθηκε το 1972, σε επιφανειακή έρευνα κοντά στην Καραμουρλάρ από τους αρχαιολόγους Γεωργία Παπαδάκη και Μάκη Μίχο κάτω από τη γενική εποπτεία του τότε Εφόρου Δημητρίου Θεοχάρη.
Το ειδώλιο αυτό, η «Κυρά της Καραμουρλάρ», όπως το ονόμασε ο Μάκης Μίχος παρότι στο ειδώλιο δεν δηλώνονται χαρακτηριστικά φύλου, εκτίθεται πλέον μόνιμα στην αίθουσα με τις προϊστορικές αρχαιότητες του Αρχαιολογικού Μουσείου Βόλου. Συγκρινόμενο με τα άλλα θεσσαλικά νεολιθικά ειδώλια, είναι ένα εύρημα ιδιαίτερο και σχετικά σπάνιο τόσο ως προς το υλικό κατασκευής του όσο και ως προς την τεχνοτροπία του, που οδήγησε κάποιους αρχαιολόγους να αμφισβητήσουν την γνησιότητα του.
Έξι λεπτές εγχαράξεις πάνω σε ένα πλακαρό βότσαλο, αρκούν για να σχηματίσουν μια ανθρώπινη μορφή, σε συνεσταλμένη (εμβρυϊκή) στάση. Το απλό αυτό έγγλυφο των δύο διαστάσεων μεταμορφώνεται σε περίοπτο γλυπτό τριών διαστάσεων, με την επανάληψη των ίδιων εγχαράξεων και στην άλλη όψη του βότσαλου, και με την προσθήκη μιας ακόμη εγχάραξης στη στενή πλευρά του, που διαχωρίζει τις κνήμες των ποδιών της καθιστής μορφής.
Ο τρόπος της μετατροπής του σχήματος ενός απλού βότσαλου, με λίγες εγχαράξεις, σε ειδώλιο, είναι ιδιοφυής, και ακριβώς, αυτή η απλότητα και η «αφαιρετικότητα» που το διακρίνουν, το καθιστούν διαχρονικό.
Ο Δ. Ρ. Θεοχάρης, έζησε σε μια εποχή που μαστιζόταν από την κατασκευή πλαστών ή κίβδηλων αρχαιοτήτων. Με ενεργό ένα τέτοιο παράνομο εργαστήριο στη Θεσσαλία ήδη από τη δεκαετία του ’50, και παρότι το εύρημα αυτό βρέθηκε σε επιφανειακά στρώματα και όχι αμιγώς ανασκαφικά, δεν αμφέβαλε για τη γνησιότητα του, δεν δίστασε να το «αγκαλιάσει» και να το επιλέξει μάλιστα για να κοσμήσει το εξώφυλλο του βιβλίου του «Νεολιθικός Πολιτισμός» που αποτέλεσε σταθμό στην βιβλιογραφία για την νεολιθική εποχή στην Ελλάδα.
Η γνησιότητα του επιβεβαιώθηκε έμμεσα από την ύπαρξη ενός άλλου παρόμοιου ευρήματος από το Διμήνι, που είχε βρεθεί από τον Τσούντα στις αρχές του 20ου αιώνα και φυλασσόταν για σχεδόν έναν αιώνα στις αποθήκες του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου στην Αθήνα. Με την ίδια τεχνική, πάνω σε μία οβάλ επίπεδη στιλπνή πέτρα σκουροπράσινου χρώματος (στεατίτης), χαράχθηκε και στις δυο της πλευρές η ίδια καθιστή ανθρώπινη μορφή σε συνεσταλμένη στάση. Σε δεύτερη χρήση ένα ζεύγος οπών τη διαμόρφωσε σε περίαπτο για να κρεμαστεί από το λαιμό ως κόσμημα ή φυλαχτό.
Βιβλιογραφία:
Manteli Κ. (2014) Λήμμα 4. Amulet στο The Greeks – Agamemnon to Alexander the Great, σελ. 33.
Θεοχάρης, Δ.P. (1973), Νεολιθική Ελλάς, εικ. 14.
Μίχος Μ. (2011) Η κυρά της Καραμουρλάρ στο Ανάσκαμμα 5, σελ. 147-154.
Στις 9 Νοεμβρίου 2022, στην αίθουσα περιοδικών εκθέσεων του Αθανασάκειου Αρχαιολογικού Μουσείου Βόλου, στις 7μμ. το απόγευμα, έγιναν τα εγκαίνια της έκθεσης με τον τίτλο «ΑΝΑΓΡΑΦΗ».
Η έκθεση διοργανώθηκε από το ΚΔΑΠμεΑ Βόλου της ΚΕΚΠΑ – ΔΙΕΚ του Δήμου Βόλου, στο πλαίσιο του Προγράμματος «OUTSIDER ART» και σε συνέχεια των δύο προηγούμενων εκθέσεων «Μη Αναμενόμενη Τέχνη» με το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και «Πόλεις στην Πόλη» με το Μουσείο της Πόλης, σε συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Μαγνησίας.
Στα εγκαίνια παραβρέθηκαν, εκτός από τους φίλους του Μουσείου, και οι ίδιοι οι δημιουργοί των σύγχρονων κεραμικών έργων. Η ικανοποίηση των ίδιων, αλλά και της εκπαιδεύτριάς τους Ζήνας Διακομή για το αποτέλεσμα της τόσο αξιέπαινης προσπάθειάς τους ήταν ζωγραφισμένη στα πρόσωπά τους, τα οποία έλαμπαν από χαρά!
Κατά γενική ομολογία και σύμφωνα με όσα δήλωσαν στους διοργανωτές οι επισκέπτες της έκθεσης, οι οποίοι είχαν την ευκαιρία να δουν από κοντά τα κεραμικά έργα ατόμων με αναπηρία, μαθητών της Δομής, ο στόχος της έκθεσης εστέφθη με επιτυχία. Πέρα από τον θαυμασμό τους για τα ίδια τα έργα, όσοι παραβρέθηκαν στην αίθουσα περιοδικών εκθέσεων του Αθανασάκειου Αρχαιολογικού Μουσείου Βόλου μπόρεσαν να αντιληφθούν το πόσα κοινά στοιχεία μπορεί να έχει με το παρόν η προσπάθεια επικοινωνίας των δημιουργών των έργων με τα αντίστοιχα εκθέματα του Μουσείου και ο τρόπος με τον οποίον εκφράστηκαν συναισθήματα και ιδέες μέσα από αυτά.
Τα νεολιθικά ειδώλια μπήκαν στις βιτρίνες μαζί με κάποια από τα έργα των μαθητών δίνοντας την ευκαιρία στους επισκέπτες να εντοπίσουν, σαν ένα παιχνίδι, τα κοινά χαρακτηριστικά με τα σύγχρονα έργα. Άλλωστε, όπως είπε και η αρχαιολόγος του Μουσείου Βάσω Ροντήρη στον πρόλογό της, τα δύο κοινά διαχρονικά στοιχεία ανάμεσα στο παρελθόν και στο παρόν στην συγκεκριμένη έκθεση είναι από τη μια ο πηλός και μάλιστα ο ψημένος πηλός και από την άλλη η ιδεολογία και η έκφραση.
Την έκθεση προλόγισαν επίσης ο Διευθυντής της ΚΕΚΠΑ-ΔΙΕΚ Βόλου Γιάννης Γρηγορίου και η εκπαιδεύτρια-κεραμίστρια κ. Ζήνα Διακομή, υπεύθυνη του εργαστηρίου κεραμικής, η οποία είχε και την εικαστική επιμέλεια της έκθεσης από την πλευρά του ΚΔΑΠμεΑ.
Στην οργάνωση της έκθεσης συμμετείχαν και οι αρχαιολόγοι του Μουσείου Αιμιλία Καλογιάννη και Ευαγγελία Μέρμηγκα.
Ευχαριστίες οφείλουμε στους συντηρητές του Αθανασάκειου Αρχαιολογικού Μουσείου Γιάγκο Αγγέλη, Μανώλη Διονυσίου και Δημήτρη Παπακυριάκο, καθώς και στο φυλακτικό και εργατοτεχνικό προσωπικό.
Η αρχή της ιστορίας μας ανάγεται στη βυζαντινή περίοδο. Τότε, στα πλαίσια ανέγερσης ενός ναού, άγνωστου ακόμα, είχαν συγκεντρωθεί κομμάτια μαρμάρου από ένα λατομείο τα οποία προορίζονταν για την διακόσμησή του. Ο βυζαντινός γλύπτης επέλεξε προσεκτικά το κομμάτι του μαρμάρου και με το βελόνι του σχημάτισε χοντρικά το ορθογώνιο σχήμα του σμιλεύοντας τη μία μακριά πλευρά του λοξά. Σε αυτή τη λοξότμητη επιφάνεια με πιο λεπτά εργαλεία σκάλισε μία σειρά από σταυρούς σε ορθογώνια ή κυκλικά πλαίσια και γέμισε τα κενά με φυτικά μοτίβα. Στη συνέχεια οι εργάτες του εργοταξίου το τοποθέτησαν προσεκτικά στη θέση του, ως κοσμήτη θυρώματος σε μία από τις εισόδους του ναού και στόλισε τον ναό μαζί με τον υπόλοιπο διάκοσμο. Ωστόσο, σε χαλεπούς καιρούς ο ναός γκρεμίστηκε, το μέλος έσπασε πέφτοντας βίαια στο έδαφος και θάφτηκε στα συντρίμμια του ναού.
Αφού πέρασαν οι δύσκολες εποχές, κάποια χέρια το ξέθαψαν από τα ερείπια του ναού και μέσα από διάφορα επεισόδια, άγνωστα σε μας, κατέληξε να χρησιμοποιηθεί ως απλή οικοδομική πέτρα στο ναό του Αγίου Νικολάου εν Βουνένοις στο Καρατσάνταλι (εικ.1), στα ΝΔ του Αλμυρού, νότια από τις λίμνες στα Ζερέλια. Ο ναός, που χρονολογείται τουλάχιστον από το 1818, βρίσκεται στη θέση ενός παλιού χωριού γνωστού ως Καρατσάνταλι ή Καστράκιον από το οποίο σήμερα διατηρούνται ελάχιστα ίχνη. Στους τοίχους του ναού έχουν εντοιχιστεί και άλλα αρχιτεκτονικά μέλη, όπως τμήματα κιονίσκων. Στη βόρεια είσοδο εντοιχίστηκε το βυζαντινό ανάγλυφο στηρίζοντας το ανώφλι, χωρίς πλέον να είναι ορατή η διακόσμηση (εικ.2). Ωστόσο, και ο ναός του 1818 εγκαταλείφθηκε κυρίως μετά από τους σεισμούς του 1980. Έπεσε η στέγη του και τμήματα των τοίχων, με συνέπεια να ξαναδεί το φως του ήλιου η διακοσμημένη πλευρά του ανάγλυφου (εικ. 3).
Στη θέση του βρισκόταν το 2008 όταν οι Ολλανδοί μελετητές το εντόπισαν και το δημοσίευσαν. Το 2022 ωστόσο είχε πλέον μετακινηθεί από τη θέση του από βέβηλα χέρια τα οποία έριξαν το ανώφλι της εισόδου και προσπάθησαν να το μετακινήσουν (εικ.4). Τελικά περισυλλέχθηκε, συντηρήθηκε και σήμερα φυλάσσεται στις αποθήκες της Εφορείας Αρχαιοτήτων Μαγνησίας.
Η ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ
Το μαρμάρινο βυζαντινό ανάγλυφο, όταν έφτασε στο εργαστήριο συντήρησης πέτρας της ΕΦΑ Μαγνησίας, παρουσίαζε όλες τις αναμενόμενες φθορές ενός μαρμάρου που για τόσα χρόνια ήταν εκτεθειμένο σε εξωτερικές περιβαλλοντικές συνθήκες. Μία εξ αυτών δεν αντιστρέφεται και είναι η απομείωση-λείανση της επιφάνειας λόγω της φυσικής αμμοβολής.
Πριν τη συντήρηση
Οι εργασίες συντήρησης ξεκίνησαν με τον καθαρισμό του αντικειμένου.1) Σε όλη την επιφάνεια έγινε εφαρμογή προσροφητικής αργίλου( σεπιόλιθος) για την απομάκρυνση των ρύπων- αιθάλης που εισέρχονται στους πόρους του μαρμάρου από τον αέρα και το αποχρωματίζουν. 2) Σε επόμενο στάδιο έγινε μηχανικός καθαρισμός των κρουστών αλάτων με νυστέρι και υπερηχητικό ξέστρο. Κατά το στέγνωμα μιας πέτρας που έχει απορροφήσει νερό-υγρασία, διαλυτά άλατα μεταφέρονται προς την εξωτερική επιφάνεια σχηματίζοντας κρούστες, οι οποίες αλλοιώνουν το αυθεντικό αισθητικό αποτέλεσμα. 3) Οι βιολογικές επικαθήσεις απομακρύνθηκαν, όσο αυτό ήταν δυνατό με τη χρήση βιοκτόνου – σάπωνα. Οι μικροοργανισμοί που είχαμε να αντιμετωπίσουμε ήταν λειχήνες, βακτήρια και μύκητες. Τα ασβεστολιθικά υλικά διαβρώνονται από τα παραπάνω, καθώς καταπονούνται μηχανικά και υφίστανται χημική αλλοίωση με διάλυση του πέτρινου υλικού λόγω παραγωγής οξέων. Προκαλούν λεκέδες στην επιφάνεια και μειώνουν την αντοχή μιας πέτρας. Οι αποικίες κάποιων μικροοργανισμών είχαν δημιουργήσει μαύρες περιοχές, οι οποίες σταδιακά θα καλύπταν όλη την εξωτερική επιφάνεια.
Οι εργασίες συνεχίστηκαν με τη στερέωση του αντικειμένου. 1) Στις μικρορωγμές και απολεπίσεις, οι οποίες προκλήθηκαν από τις μηχανικές πιέσεις πάγου και κρυστάλλων αλάτων μέσα στους πόρους του υλικού, αλλά και εξαιτίας της μικρής θερμικής αγωγιμότητας της πέτρας κατά τη διάρκεια των κύκλων θέρμανσης-ψύξης, έγιναν ενέματα για τη στερέωση τους με υδραυλική άσβεστο (ενέσιμο αδρανές υλικό με συγκολλητικές ιδιότητες) και 2) η σφράγιση αυτών με κονίαμα υδραυλικής ασβέστου/χαλαζιακής άμμου για την προστασία και την αισθητική εναρμόνιση των περιοχών αυτών. 3) Τέλος, η εύθρυπτη ζαχαροποιημένη επιφάνεια, δηλαδή αυτή που έχει αποκτήσει όψη «ζάχαρης» λόγω της δράσης της όξινης βροχής της ατμόσφαιρας, στερεώθηκε με αλλεπάλληλους ψεκασμούς ενισχυμένου αιωρήματος υδροξειδίου του ασβεστίου.
Μετά τη συντήρηση
Βιβλιογραφία: H.R. Reinders, C. Williamson, W. Jansen & J.P. de Roever, 2008. The Church of Áyios Nikólaos (Vounénis) at KaratsádagliAlmiroú. Pharos 16, 85-122.
Εικ. 1. Ο ναός του Αγίου Νικολάου εν Βουνένοις στο ΚαρατσάνταλιΕικ. 2. Η βόρεια είσοδος του ναού. Με κόκκινο κύκλο η θέση του ανάγλυφουΕικ. 3. Η βόρεια είσοδος από το εσωτερικό του ναού. Διακρίνεται αριστερά το βυζαντινό ανάγλυφο. (Reinders – Williamson – Jansen – de Roever 2008)Εικ.4. Το ανάγλυφο το 2022
Το ΚΔΑΠμεΑ Βόλου της ΚΕΚΠΑ – ΔΙΕΚ του Δήμου Βόλου, στο πλαίσιο του Προγράμματος «OUTSIDER ART» και σε συνέχεια των δύο προηγούμενων εκθέσεων «Μη Αναμενόμενη Τέχνη» με το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και «Πόλεις στην Πόλη» με το Μουσείο της Πόλης, συνεργάζεται αυτή τη φορά με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Μαγνησίας και διοργανώνει την έκθεση με τίτλο «ΑΝΑΓΡΑΦΗ».
Η έκθεση περιλαμβάνει κεραμικά έργα των ατόμων με αναπηρία του ΚΔΑΠΜμεΑ Βόλου της ΚΕΚΠΑ-ΔΙΕΚ του Δήμου Βόλου, εμπνευσμένα από τα αρχαία ειδώλια της Νεολιθικής περιόδου και έχει ως στόχο την επικοινωνία τους με τα αντίστοιχα εκθέματα του Μουσείου. Με αφορμή την απεικόνιση της ανθρώπινης μορφής στα υλικά κατάλοιπα της αρχαιότητας και τη βιωματική προσέγγιση που επιχειρήθηκε στη διάρκεια του εργαστηρίου του ΚΔΑΠμεΑ προέκυψαν σύγχρονα έργα ατόμων με αναπηρία που για πρώτη φορά παρουσιάζονται στο Μουσείο, δίνοντάς τους τη δυνατότητα και τον χώρο να ακουστεί η «φωνή τους».
Παράλληλα, μέσα από τη συνομιλία αυτή των σύγχρονων έργων με την αρχαιότητα αναδεικνύεται από την μία πλευρά η διαχρονικότητα του πηλού ως υλικό παραγωγής, και από την άλλη η πολυπλοκότητα στη χρήση του κεραμικού ως τρόπου έκφρασης ιδεολογικών και άλλων αντιλήψεων μέσα από την τέχνη του. Επιπλέον γίνεται μία προσπάθεια γνωριμίας και επαφής των συγκεκριμένων ατόμων με τα έργα της αρχαιότητας από πηλό.
Για το σκοπό της έκθεσης μαζί με τα έργα των ατόμων με αναπηρία του ΚΔΑΠμεΑ εκτίθενται νεολιθικά ειδώλια από την προϊστορική συλλογή του Αθανασάκειου Αρχαιολογικού Μουσείου Βόλου. Όπως είναι γνωστό, η πιο διαδεδομένη μορφή καλλιτεχνικής έκφρασης του νεολιθικού ανθρώπου είναι τα ανθρωπόμορφα ειδώλια. Αυτές οι μικρών διαστάσεων αναπαραστάσεις της ανθρώπινης μορφής αποτελούν τη συντριπτική πλειονότητα της νεολιθικής μικροπλαστικής, ενώ οι υπόλοιπες κατηγορίες (ειδώλια ζώων, ομοιώματα οικίσκων, διάφορα αντικείμενα, έπιπλα και στοιχεία οικοσκευής) αντιπροσωπεύουν μικρό μόνο τμήμα του σωζόμενου υλικού. Είναι κατασκευασμένα κυρίως από πηλό και λιγότερο συχνά από λίθο, μάρμαρο, όστρεο, οστό ή μέταλλο. Τα βρίσκουμε σε σπίτια, αποθηκευτικούς χώρους, εστίες και φούρνους, ενώ για τη χρήση τους έχουν διατυπωθεί διάφορες θεωρίες που σχετίζονται με τις θρησκευτικές και ιδεολογικές αντιλήψεις της νεολιθικής κοινωνίας.
Για τους σκοπούς της έκθεσης έχουν επιλεγεί αντιπροσωπευτικά δείγματα από τις αποθήκες του Μουσείου, τα οποία αντανακλούν τη μεγάλη τυπολογική ποικιλία της νεολιθικής ειδωλοπλαστικής στον θεσσαλικό χώρο.
Την εικαστική επιμέλεια της έκθεσης από την πλευρά του ΚΔΑΠμεΑ, της ΚΕΚΠΑ – ΔΙΕΚ του Δήμου Βόλου έχει αναλάβει η Ζήνα Διακομή ως υπεύθυνη του εργαστηρίου κεραμικής.
Τα εγκαίνια της έκθεσης θα πραγματοποιηθούν την Τέταρτη 9 Νοεμβρίου 2022 στις 19:00 στην αίθουσα περιοδικών εκθέσεων του Αθανασάκειου Αρχαιολογικού Μουσείου Βόλου. Στο πλαίσιο της έκθεσης, η οποία θα διαρκέσει μέχρι τις 31 Ιανουαρίου 2023, θα πραγματοποιηθούν εργαστήρια πηλού για παιδιά με την εποπτεία της Ζήνας Διακομή, ενώ παράλληλα αρχαιολόγοι θα ξεναγούν τα παιδιά στην προϊστορική συλλογή των ειδωλίων του Μουσείου.
Το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και η Εφορεία Αρχαιοτήτων Μαγνησίας, διοργανώνουν Ημερίδα με τίτλο “Δημητριάς: η αρχαιολογία μιας πολυεθνικής βασιλικής πόλης-λιμανιού στο ελληνιστικό Αιγαίο” στα πλαίσια του εν εξελίξει συλλογικού ερευνητικού προγράμματος για την αρχαία Δημητριάδα, που θα πραγματοποιηθεί στην αίθουσα Διαλέξεων, στο Ioannou Centre for Classical and Byzantine Studies, 66 St Giles’, Oxford, το Σάββατο 29 Οκτωβρίου 2022.
Στα πλαίσια της Ημερίδας πραγματοποιείται φωτογραφική έκθεση στο ίδιο κτήριο, με θέμα τις γραπτές επιτύμβιες στήλες της Δημητριάδας, μοναδικά μνημεία της αρχαίας ζωγραφικής και πηγή ποικίλων πληροφοριών εθνολογικών, τεχνικής της ζωγραφικής, καθημερινής ζωής, ενδυμασίας, προσωπογραφίας κ.α. που κοσμούν το Αθανασάκειο Αρχαιολογικό Μουσείο Βόλου.
Στις 21 Σεπτεμβρίου και ώρα 20:30, στο πλαίσιο του εορτασμού των Ευρωπαϊκών Ημερών Πολιτιστικής Κληρονομιάς, που για φέτος έχει θέμα «Βιώσιμη Πολιτιστική Κληρονομιά» η Εφορεία Αρχαιοτήτων Μαγνησίας και το Σωματείο «Φίλοι Αθανασάκειου Αρχαιολογικού Μουσείου Βόλου» θα προβάλλουν, στην αυλή του Αθανασάκειου Αρχαιολογικού Μουσείου Βόλου, το πολυβραβευμένο ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους για το ταξίδι της Αργούς, με τίτλο «Argo Navis» διάρκειας 100 λεπτών.
Σκηνοθεσία: Στέλιος Ευσταθόπουλος, Σουζάνε Μπάουζινγκερ Παραγωγή: FAOS TV PRODUCTIONS Συμπαραγωγή: ROLL PRODUCTIONS – TEAMFAOS.
Η είσοδος θα είναι ελεύθερη.
Το Argonavis της εταιρείας Faos αποτελεί έναν ύμνο στην Αργώ και την ιστορία της Αργοναυτικής Εκστρατείας και κατ’ επέκταση στο Βόλο, απ’ όπου ξεκίνησε το ταξίδι της η θρυλική πεντηκόντορος. Στο ντοκιμαντέρ αποτυπώνεται η ιστορία της σύγχρονης… Αργοναυτικής Εκστρατείας: πώς μετά απ΄ 3.500 χρόνια, το 2004 ξεκίνησε η ανακατασκευή του προϊστορικού πλοίου μέσα από ένα ολοκληρωμένο ερευνητικό πρόγραμμα πειραματικής ναυτικής αρχαιολογίας του Ινστιτούτου Ναύδομος, με τη χρήση ξυλείας από το Πήλιο και ακολουθώντας τους κανόνες της πανάρχαιας ελληνικής ναυπηγικής. Η ναυπήγηση του πλοίου ολοκληρώθηκε το 2006 και ένα χρόνο αργότερα ξεκίνησαν τα δοκιμαστικά ταξίδια στον Παγασητικό. Τον Ιούνιο του 2008, η Αργώ απέπλευσε από το Βόλο για την Αδριατική, πιάνοντας 28 λιμάνια και καταλήγοντας συμβολικά στο νησί του Οδυσσέα την Ιθάκη, όπου μετά από ταξίδι δύο μηνών είχε συμπληρώσει 650 ναυτικά μίλια. Μία απόσταση που πέρασε από πολλές Συμπληγάδες: τη γέφυρα της Χαλκίδας που πολύ περίεργα δεν… άνοιγε να περάσει η Αργώ, το σπασμένο κατάρτι κάτω από το Σούνιο, την εγκατάλειψη από τους δύο εφοπλιστές στο μέσον του Ιονίου, την άφιξη στους Αγ. Σαράντα, της Αλβανίας, το ταξίδι στην Γεωργία. Το δύσκολο ταξίδι της Αργούς είχε καταγράψει ο Στέλιος Ευσταθόπουλος, που ανέλαβε να μεταφέρει την ιστορία της σύγχρονης αργοναυτικής εκστρατείας στη μεγάλη οθόνη, διαφημίζοντας στα πέρατα του κόσμου τον τοπικό μύθο αλλά και την πόλη που τον γέννησε.
Το ντοκιμαντέρ έχει προβληθεί, Στο 18ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης Στο 9ο London Greek Film Festival Στο 3ο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Ιεράπετρας Στο 1ου διεθνούς φεστιβαλ ντοκιμαντέρ Καστελόριζου. Στο 10ο διεθνούς φεστιβαλ ντοκιμαντέρ Χαλκίδας Στο φεστιβάλ Ελληνικών ταινιών στο Μόναχο 2017 Στην Γαλλία, Παρίσι Grand Action cinema και στην Νίκαια 2021
Βραβεία Το ντοκιμαντέρ έχει βραβευτεί
Με το Βραβείο Κοινού στο 18ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. Στις 17 Μαρτίου 2016 γίνεται μια νέα καθέλκυση της Αργούς: το ντοκιμαντέρ Argo Navis των Στέλιου Ευσταθόπουλου και Σουζάνε Μπάουζινγκερ, λαμβάνει μέρος στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. Τα πανιά της Αργούς ανοίγουν στη μεγάλη οθόνη και ξεκινά ένα παγκόσμιο ταξίδι για τη θρυλική πεντηκόντορο. Το κοινό του 18ου Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, κάνει την αρχή. Δίνει στην Αργώ το δικό του βραβείο για να ξεκινήσει ένα παγκόσμιο ταξίδι με ούριο άνεμο
Καλύτερο Ντοκιμαντέρ στο 9ο Φεστιβάλ Ελληνικών Ταινιών του Λονδίνου! Το διάστημα 15 -21 Μαΐου 2016, το ντοκιμαντέρ για την Αργώ, έκλεψε την παράσταση στο 9ο Ετήσιο Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου που πραγματοποιήθηκε στο Λονδίνο. Πήρε το βραβείο του καλύτερου ντοκιμαντέρ. Ένα βραβείο που αποτελεί σημαντική παρακαταθήκη για τη συνέχιση της πορείας της Αργούς στα κινηματογραφικά νερά φεστιβάλ ντοκιμαντέρ σε όλο τον κόσμο.
Βραβείο φεστιβάλ στο 3ο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Ιεράπετρας, 30 Μαρτίου 2020
Οι Ευρωπαϊκές Ημέρες Πολιτιστικής Κληρονομιάς (ΕΗΠΚ) είναι συνδιοργανώνονται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και το Συμβούλιο της Ευρώπης, το οποίο πρωτοξεκίνησε τη δράση το 1985. Πρόκειται για μία από τις ευρύτερα εορταζόμενες συμμετοχικές πολιτιστικές εκδηλώσεις στην Ευρώπη. Κατά τη διάρκεια των Ευρωπαϊκών Ημερών Πολιτιστικής Κληρονομιάς, χιλιάδες μνημεία και χώροι ανοίγουν τις πόρτες τους, ορισμένα από τα οποία συνήθως είναι κλειστά για το κοινό κατά τη διάρκεια του υπόλοιπου έτους. Ο κόσμος μπορεί να τα επισκεφθεί δωρεάν, να μάθει για την κοινή πολιτιστική κληρονομιά τους και να αποτελέσει μέρος της προσπάθειας για τη διαφύλαξη της ευρωπαϊκής κληρονομιάς για τις σημερινές και τις μελλοντικές γενιές. Κάθε χρόνο κατά τη διάρκεια των Ευρωπαϊκών Ημερών Πολιτιστικής Κληρονομιάς πάνω από 20 εκατομμύρια άνθρωποι αποκτούν πρόσβαση σε χιλιάδες χώρους που ανοίγουν σπάνια για το κοινό, καθώς και σε μοναδικές εκδηλώσεις. Μέσω των εκδηλώσεων αυτών, οι διοργανωτές έχουν ως στόχο: να ευαισθητοποιήσουν το κοινό σχετικά με τον πολιτιστικό πλούτο και την πολυμορφία της Ευρώπης να προκαλέσουν το ενδιαφέρον για την πολιτιστική κληρονομιά της Ευρώπης να αντιπαραταχθούν στον ρατσισμό και στην ξενοφοβία και να προτρέψουν για μεγαλύτερη ανοχή απέναντι στους άλλους πολιτισμούς σε ολόκληρη την Ευρώπη να ενημερώσουν το κοινό και τις κυβερνήσεις (ή τους υπεύθυνους για τη χάραξη πολιτικής) σχετικά με την ανάγκη προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς να καλέσουν την Ευρώπη να ανταποκριθεί στις κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές προκλήσεις του πολιτιστικού τομέα Οι Ευρωπαϊκές Ημέρες Πολιτιστικής Κληρονομιάς πραγματοποιούνται στις 50 χώρες που έχουν υπογράψει την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Πολιτιστικής Κληρονομιάς κάθε Σεπτέμβριο και διοργανώνονται σε στενή συνεργασία με τους εθνικούς συντονιστές. Σε κάθε χώρα, ένα δίκτυο περιφερειακών και τοπικών αρχών, ομάδων πολιτών και ιδιωτικών ομάδων και χιλιάδες εθελοντών είναι υπεύθυνοι για τη διοργάνωση εκδηλώσεων. Κάθε χρόνο οι εκδηλώσεις έχουν ένα ιδιαίτερο κοινό πανευρωπαϊκό θέμα. Οι χώρες μπορούν να συμμετέχουν στο ετήσιο κοινό θέμα. Εναλλακτικά, μπορούν να διοργανώνουν εκδηλώσεις γύρω από μια τοπική προσαρμογή του θέματος ή ένα θέμα της επιλογής τους. Για τη φετινή χρονιά ο εορτασμός έχει θέμα: «Βιώσιμη Πολιτιστική Κληρονομιά».
Εκπαιδευτικό Υλικό. Δημιουργικές προτάσεις για παιδιά από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Μαγνησίας
Αποθετήριο δημοσιεύσεων όπου φιλοξενείται μέρος της πνευματικής παραγωγής των αρχαιολόγων της Εφορείας μας σε ηλεκτρονική μορφή.
Αρχαιολογικός Άτλας Θεσσαλίας.
Ιστότοπος του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Θεσσαλικών Σπουδών
(από το 2014 έχει συγχωνευθεί με την ΕΦΑ Μαγνησίας).
Για να λειτουργήσει σωστά θα πρέπει να ενεργοποιήσετε
το Flash στον περιηγητή ιστού (web browser) που χρησιμοποιείτε
(Chrome, Mozilla Firefox κλπ).
Φιλοξενείται σε εξυπηρετητή του Υπουργείου Πολιτισμού.
Τα ΝΕΑ της Εφορείας Αρχαιοτήτων Μαγνησίας 